Malarze ukraińscy w krakowskiej ASP – Roman Sielski (1903-1990)

Roman Sielski urodził się w 1903 roku w Sokalu nad Bugiem w obwodzie lwowskim w rodzinie radcy Sądu Krajowego we Lwowie, publicysty i tłumacza literatury pięknej Juliana Sielskiego oraz Julii Stöckel. Mając zainteresowania artystyczne już w okresie gimnazjalnym pobierał lekcje rysunku u malarza Leona Dołżyckiego, a w latach 1918-1920 kształcił się w Wolnej Akademii Sztuk Pięknych Leonarda Podhoreckiego we Lwowie, gdzie zajęcia prowadzone były przez Feliksa Michała Wygrzywalskiego, Zygmunta Rozwadowskiego, Ludwika Kwiatkowskiego i Edwarda Pietscha. W kolejnych latach 1920-1921 uczęszczał równolegle na korekty do lwowskiej pracowni malarstwa prowadzonej przez Ołeksy Nowakiwskiego oraz do tzw. ogólnej sali rysunku przy Państwowej Szkole Przemysłowej. Po zdaniu matury w 1921 roku podjął początkowo studia we wspomnianej Państwowej Szkole Przemysłowej w klasie malarstwa dekoracyjnego prowadzonej przez Kazimierza Sichulskiego. W 1922 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych, kształcąc się pod kierunkiem: Józefa Mehoffera, Henryka Kunzeka, Józefa Pankiewicza i Stanisława Kamockiego. W 1925 roku uczestniczył w pracach przy renowacji fresków na zamku wawelskim. Związany był wówczas z pracownią profesora Józefa Pankiewicza, który po wyjeździe grupy studentów – kapistów do Paryża zorganizował nad Sekwaną filię krakowskiej ASP. Roman Sielski przebywał w Paryżu w latach 1925-1926, gdzie uczył się  zarówno u Pankiewicza, jak i w Conservatoire des Arts et Métiers, studiując techniki malarstwa monumentalnego. Po powrocie z Francji, w latach 1926-1927 kontynuował studia w krakowskiej akademii: w zakresie malarstwa u Feliksa Szczęsnego-Kowarskiego, grafiki pod kierunkiem Jana Wojnarskiego oraz technik malarskich u Jana Hoplińskiego. W latach 1928-1929 ponownie wyjechał do Paryża; obok twórczości własnej zajmował się w celach zarobkowych projektowaniem wzorów do tapet. W Paryżu należał do lokalnego Towarzystwa Artystów Ukraińskich.

Skupiony, zamknięty w sobie Roman miał swój świat malarski, w którym człowiek pojawiał się rzadko. Pamiętam obrazy z portów, gdzie latarnie, paki, zwoje lin były jedynymi elementami kompozycji i w tym bezludnym pejzażu nabierały niezwykłej, niemal surrealistycznej wymowy. Malował też puste wnętrza o oknach otwartych na czysty błękit nieba, o drzwiach lekko uchylonych, w których była poezja miejsc i ciszy niezakłóconej aktywnością człowieka. Framugi okien, futryny drzwi, ostry kant stołu, składały się na ulubione przez Romana kompozycje zbudowane z form prostych, prawie geometrycznych. Tych form też szukał w przyrodzie. – pisała Maria Teisseyre we „Wspomnieniach z lwowskich pracowni malarzy”.

W 1929 roku Sielski dołączył do grupy młodych plastyków i architektów lwowskich,  którzy utworzyli Zrzeszenie Artystów Plastyków „artes”. Początkowo grupę tworzyli malarze Jerzy Janisch i Mieczysław Wysocki oraz architekt Aleksander Krzywobłocki, wkrótce dołączyli do nich między innymi Tadeusz Wojciechowski, Ludwik Tyrowicz, Ludwik Lille, Marek Włodarski, Margit Sielska, zaś Roman Sielski pełnił funkcję prezesa zarządu. Działalność stowarzyszenia „artes” nie trwała zbyt długo, zakończyła się w 1933 roku, ale dzięki swojej aktywności w propagowaniu nowoczesnych tendencji w sztuce wniosła znaczący wkład do historii polskiej awangardy artystycznej. Grupa nie miała sprecyzowanego wspólnego programu czy formuły stylowej, podkreślając tym samym integracyjny charakter stowarzyszenia. Malarze należący do „artesu” szukali źródeł inspiracji w nurcie surrealizmu i w konstruktywizmie rosyjskim. Na początku lat 30. Sielski tworzył kompozycje o nadrealnej aurze, szczególnie dotyczyło to pejzaży portowych. Artysta, zainspirowany pobytami na Helu, malował urządzenia portowe i ułożone na plaży beczki, liny, kotwice, tworzące nastrój wyobcowania, bliskie malarstwu pittura metaphisica Giorgio de Chirico. Obecnie zajmują mnie formy martwe, a moje obrazy określają nastawienie psychiczne do tych przedmiotów, mówił Sielski. W latach powojennych artysta prawie corocznie wyjeżdżał na Krym, gdzie powstawały liczne kompozycje pejzażowe pełne barw, niczym mozaiki, z płasko kładzioną plamą koloru obwiedzioną konturem. Na Krymie powraca temat widoków nadmorskich, jakże różniących się od wczesnych prac, w których surrealny nastrój zastąpiony został bogactwem form i barw.

Roman Sielski dał się poznać również jako świetny pedagog i autorytet dla młodego pokolenia malarzy. W latach 1947-1971 prowadził zajęcia w Instytucie Sztuki Użytkowej i Dekoracyjnej we Lwowie, gdzie kierował Wydziałem Malarstwa. W latach powojennych uczestniczył głównie w wystawach organizowanych we Lwowie, w Kijowie i w Moskwie. W 1969 roku twórczość artysty, zwłaszcza ta wczesna z okresu działalności grupy „artes”,  przypomniana została w cyklu wystaw krajowych zorganizowanych w Muzeum Śląskim we Wrocławiu (przemianowanym w 1970 roku na Muzeum Narodowe), następnie w Galerii Współczesnej w Warszawie i w Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. W kolejnych latach malarstwo Sielskiego prezentowane było głównie na wystawach na terenie ZSRR. 

Roman Sielski zmarł we Lwowie w 1990 roku i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Lata 90. ubiegłego wieku wraz z rozwojem rynku antykwarycznego w Polsce przyniosły ponowne odkrycie twórczości lwowskiej pary artystów – Romana Sielskiego i jego żony, malarki Margit Reichówna-Sielskiej. Szerszemu gronu odbiorców malarstwo Sielskich przypomniały dwie duże ekspozycje zaprezentowane w 2004 roku w Muzeum Narodowym we Wrocławiu i w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Źródła:

• Piotr Łukaszewicz, Roman i Margit Sielscy. Obrazy z kolekcji Piotra Wojno i z innych zbiorów polskich. Katalog wystawy, Wrocław 2004