5 ciekawostek o… Teodorze Grottcie

1. Był ulubionym uczniem profesora Leona Wyczółkowskiego.

Teodor Grott, artysta urodzony w 1884 roku w Częstochowie, studiował w latach 1903-1911 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Początkowo uczęszczał na kursy rysunku prowadzone przez prof. Floriana Cynka. Po pierwszych semestrach nauki trafił do klasy malarstwa prof. Leona Wyczółkowskiego. Z czasem ten uzdolniony młody artysta stał się ulubionym uczniem profesora. Gdy wiosną 1914 roku Leon Wyczółkowski przeprowadził się do nowej pracowni, Teodor Grott zajął dotychczasowe atelier profesora mieszczące się pod krakowskim adresem przy ulicy Starowiślnej 10. Artysta niemal od początku poszukiwał źródeł inspiracji w twórczości Wyczółkowskiego, co szczególnie uwidoczniło się w dopracowanych kolorystycznie i intrygująco kadrowanych martwych naturach malowanych akwarelą. W liście do malarza Marcina Samlickiego Grott wspominał po latach pracownię Wyczółkowskiego: Jeśli uczeń zadowalał go pilnością i postępem, Wyczół darzył go szczerze przyjacielskim uczuciem; wtajemniczał go w arkana swojej wiedzy malarskiej, a ponieważ sam niestrudzenie eksperymentował w malarstwie, dzielił się chętnie każdym nowym doświadczeniem. Był znany ze swej ofiarności; niejednemu udzielał pomocy materialnej, rozdawał farby całymi kompletami, płótna, a nawet kosztowne przybory malarskie. Protegował uczniów w kołach dobrze sytuowanych swoich przyjaciół, tak zwanych „mecenasów”, i niejednokrotnie zapraszał do współpracy przy wykonywaniu zamówień, których sam nie był w możności w terminie wykonać. W ten sposób Teodor Grott brał udział w malowaniu obrazu do ołtarza głównego neogotyckiego kościoła w Rykach w powiece siedleckim. Olejna kompozycja „Chrystus na krzyżu w adoracji królów świętych polskich” powstała w 1915 roku, Grott był autorem studium głowy Chrystusa wzorowanej na postaci z kościoła Mariackiego, zaś partie tła malował Apoloniusz Kędzierski.

2. Przez krótki czas zajmował się grafiką.

W latach 1909-1911, zapewne również pod wpływem twórczości Leona Wyczółkowskiego, Grott poświęcił się grafice. Nieliczne prace graficzne artysty, jakie powstały w tych latach pozostają w zasadzie szerzej nieznane. W 1910 roku artysta opracował cykl siedemnastu autolitografii „Ukraina”. Rok wcześniej odwiedził rejony południowo-wschodniej Polski zatrzymując się w majątku Branickich w Stawiszczach koło Białej Cerkwi i w Sieniawie. Do podróży na Ukrainę zachęcał artystę Leon Wyczółkowski, który sam często tam bywał i odnajdował inspiracje dla swojej twórczości. Autolitografie Teodora Grotta z cyklu „Ukraina” pojawiały się w sprzedaży sporadycznie, zresztą wiele lat temu. Tekę „Ukraina” przechowuje w swoich zbiorach Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu. Z kolei w 1911 roku wspólnie z malarzem Włodzimierzem Błockim artysta opracował „Tekę akwafort z Florencji”. Grott odwiedzał Włochy kilkakrotnie, podróżując od Wenecji i miast na północy kraju, poprzez Neapol i Capri, aż na Sycylię. Z włoskich podróży artysty zachowało się kilka wczesnych kompozycji olejnych i akwarel.

Najbardziej znaną grafiką Teodora Grotta oferowaną na rynku antykwarycznym jest autolitografia barwna „Wnętrze kościoła Mariackiego” z 1911 roku. Praca ta znalazła się w tece graficznej „Kraków 1911” opracowanej na pamiątkę XI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Krakowie. W skład teki wchodziły autolitografie ukazujące zabytki Krakowa wykonane przez czołowych artystów epoki. Obok Teodora Grotta byli to wspomniany już Włodzimierz Błocki, a także Józef Czajkowski, Stanisław Czajkowski, Stefan Filipkiewicz, Karol Frycz, Stanisław Kamocki, Stanisław Podgórski, Kazimierz Sichulski, Wojciech Weiss, Jan Wojnarski i Leon Wyczółkowski.

Teodor Grott (1884-1972), „Ukraina”, 1910 rok, autolitografie, źródło: Nautilus

3. Podróżował nad Bałtyk.

Na początku lat 20. ubiegłego wieku, tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i symbolicznych zaślubinach z Bałtykiem, artyści coraz częściej odwiedzali wybrzeże Bałtyku w poszukiwaniu nowych plenerów. Do grona krakowskich twórców, którzy wybrali się w nadmorską podróż dołączył także Teodor Grott. I chociaż w głównym nurcie dorobku artysty znajdowały się akwarelowe przedstawienia kwiatów oraz kobiecych aktów na tle wnętrz mieszkalnych i otwartych okien, to krótka wyprawa nad Bałtyk również pozostawiła swój ślad w twórczości malarza. W 1923 roku Grott przebywał nad Zatoką Gdańską. Latem tego roku do nowo wybudowanego portu w Gdyni zawinął pierwszy zagraniczny statek oceaniczny, a pobliska Kamienna Góra rozbudowywała się w szybkim tempie, między innymi dzięki staraniom Polskiego Towarzystwa Kąpieli Morskich. Powstawały nowe wille i pensjonaty, a w roku 1923 roku otwarto luksusowy jak na ówczesne warunki hotel „Polska Riwiera”. Z wizyty Teodora Grotta nad Bałtykiem zachowały się nieliczne prace malowane akwarelą. Są to niezwykle wrażeniowe studia plenerowe tworzone za pomocą łagodnie rozlewającej się plamy barwnej, w których morze i niebo przesłonięte skłębionymi chmurami wyznaczają naturalne ramy kompozycji.

4. Wraz z żoną Wandą prowadził pracownię tkacką.

W 1912 roku Wanda Grott, żona artysty, absolwentka Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, posiadająca także zamiłowania artystyczne, założyła w Krakowie Pracownię Stylowych Kilimów Artystycznych. Od początku zajmowała się stroną techniczną przedsięwzięcia, natomiast nadzór artystyczny pełnił Teodor Grott, który był także autorem wielu projektów kilimów. Wyroby pochodzące z pracowni Grottów wyróżniały się wysokim poziomem wykonania, wytwórnia współpracowała bowiem z wybitnymi artystami, jak Andrzej Pronaszko, Ludwik Misky, Kazimierz Młodzianowski, Kazimierz Chmurski, Antoni Procajłowicz. Kilimy sygnowane znakiem firmowym GROT zdobywały nagrody na pokazach krajowych i zagranicznych. Ostatnio na wystawie w Kopenhadze [w 1930 roku] – relacjonował Artur Schroeder – wszystkie kilimy „Grot” zostały formalnie rozchwytane, ponadto nadpłynęły jeszcze zamówienia. (…) Strona artystyczna prowadzona przez Teodora Grotta nie pozostawia nic do życzenia a technika Wandy Grottowej istotnie mogła zaimponować zagranicy. Kilimy te zdobią muzea nasze i zagraniczne, ponadto na specjalne zamówienie wykonali Grottowie olbrzymi kilim 49 metrów kwadratowych dla sali posiedzeń Sejmu Śląskiego według projektu Stefanii Ligasówny i rządowy kilim reprezentacyjny. Tkaniny pochodzące z pracowni Grottów zdobiły ponadto wnętrza Zamku Prezydenta RP w Wiśle i wiele innych reprezentacyjnych gmachów okresu międzywojennego. Wytwórnia kilimów działała do 1939 roku, podobnie jak otwarta w latach 30. filia w Warszawie.

5. Mieszkał w krakowskim Pałacu Sztuki.

Pałac Sztuki przy Placu Szczepańskim w Krakowie to miejsce związane z wystawami organizowanymi przez krakowskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Mało kto wie, że był to przez pewien czas także adres artysty Teodora Grotta, który miał do dyspozycji trzypokojowe mieszkanie zlokalizowane na parterze Pałacu. Grott związany był z TPSP w Krakowie od 1927 roku, uczestniczył w wystawach Towarzystwa, jak również pełnił rozliczne funkcji. Należał do Zarządu TPSP, a w kolejnych latach zajmował stanowisko sekretarza, skarbnika oraz przewodniczącego komisji gospodarczej i artystycznej. Po drugiej wojnie światowej włączył się do reaktywacji działalności Towarzystwa. W 1949 roku został administratorem Pałacu Sztuki i wtedy też otrzymał możliwość zamieszkania w budynku. Zakres obowiązków pełnionych przez artystę był wówczas bardzo szeroki, począwszy od prac typowo administracyjnych, biurowych po nadzór kuratorski nad organizacją i aranżacją wystaw oraz sporządzanie katalogów ekspozycji. Funkcję administratora pełnił do 1961 roku, a rok wcześniej w Pałacu Sztuki odbyła się  jubileuszowa wystawa twórczości artysty. Do późnych lat Grott malował martwe natury – kompozycje z bukietami kwiatów umieszczonymi w rozbudowanej scenerii, ale tym razem wśród prac przeważały kompozycje olejne.

Źródła:

• Róże nie róże – oblicza sztuki Teodora i Wandy Grottów, oprac. Agnieszka Świeży, katalog wystawy w Muzeum Częstochowskim, listopad 2021- luty 2022
• Teodor Grott, Wyczół lubił kręcić kołem [w:] Wspominając Akademię 1818-1920, oprac. Jacek Dembosz, Wydawnictwo ASP, Kraków 2018
• Leon Wyczółkowski. W 150. rocznicę urodzin artysty, oprac. Krystyna Kulig-Janarek, Wacława Milewska, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2003
• Maria Grońska, Grafika w książce, tece i albumie. Polskie wydawnictwa artystyczne i bibliofilskie z lat 1899-1945, Wyd. Ossolineum 1994
• Artur Schroeder, Kilimy „Grot” [w:] „Rzeczy Piękne”, 1931, r. X, z.1