5 ciekawostek o… Władysławie Jarockim (1879-1965)

1. Zasłynął jako jeden z „huculistów”.

Władysław Jarocki, będąc już po studiach na Politechnice Lwowskiej, w roku 1902 podjął naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Początkowo uczęszczał do pracowni prof. Józefa Mehoffera, następnie kształcił się pod kierunkiem prof. Leona Wyczółkowskiego. W krakowskiej Akademii spotkał Fryderyka Pautscha i Kazimierza Sichulskiego, dawnych kolegów z czasów gimnazjalnych we Lwowie, z którymi w 1904 roku wyruszył na Huculszczyznę. Jarocki wspominał: Namyślałem się jeszcze co robić, gdy dostałem wiadomość od Pautscha, że nad Prutem w Tatarowie ma zapewniony tani, niekrępujący pobyt u leśniczego Wintera i że radzi mi też przyjechać, i we wspaniałej, mającej niekiedy charakter pierwotny przyrodzie, w zupełnej swobodzie, malować niesłychanie barwny tamtejszy lud huculski. (…) Zdecydowałem i pojechałem i tak zaczęła się moja „era huculska”. Towarzyszami w tej erze byli Pautsch i Sichulski, malowaliśmy razem i nie razem, nazywani „huculistami”. Młodzi malarze, zafascynowani surowym pejzażem Karpat Wschodnich i miejscowym folklorem, tworzyli dynamiczne kompozycje oparte na silnych kontrastach barwnych przedstawiając sceny z życia Huculszczyzny. Powstałe wówczas obrazy pokazali w 1905 roku na wystawie w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. Artysta wspominał dalej: Najbardziej malowniczymi byli Huculi w zimie czy wczesną wiosną, w całym przepychu swych wspaniałych, barwnych strojów przy cerkwiach, czy przy święceniu wody w „Jordana”. Gorący koloryt, czerwienie, mogły urzekać. Dlatego też tematy te powtarzały się u mnie w rozmaitych wariantach.

2. Tworzył prace graficzne.

W 1912 roku nakładem Księgarni H. Altenberga we Lwowie w limitowanym nakładzie 150 egzemplarzy wydana została teka „Lamusa”, elitarnego pisma artystyczno-literackiego, zawierająca autolitografie Władysława Jarockiego i Kazimierza Sichulskiego poświęcone w większości tematyce huculskiej. W tych surowych i pierwotnych, dla malarza niezwykle pociągających właściwościach ludu huculskiego rozmiłował się właśnie i Władysław Jarocki. (…) Lubuje się on w malowaniu barwnie, nieraz krzykliwie i jaskrawo przyodzianych ludowych postaci, które umieszcza zazwyczaj na pierwszym planie szeroko i dekoracyjnie malowanego pejzażu, pisał Mieczysław Treter w monografii poświęconej artyście. Motywy zaczerpnięte z Huculszczyzny pojawiły się na kilku litografiach opracowanych przez Jarockiego: „Jordan I”, „Hucuł”, „Jordan II”, „Hucułka” i „Sanie” (grafika przedstawiająca zimowy pejzaż z Tatarowa). Dobór motywów, kompozycja, zestawienia barwne użyte przez artystę w cyklu grafik wskazują na bezpośrednie związki pomiędzy tymi pracami a olejnymi obrazami artysty. Starannie opracowane litografie z teki „Lamusa” posiadają dużą wartość artystyczną, ale ze względu na niewielki nakład rzadko pojawiają się na rynku antykwarycznym.

3. Był redaktorem naczelnym „Sztuk Pięknych”.

Władysław Jarocki przez dziesięć lat pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Sztuki Piękne”. Ten nowatorski miesięcznik ukazujący się w latach 1924-1934 poświęcony został zagadnieniom artystycznym z zakresu malarstwa, rzeźby, grafiki, zdobnictwa i architektury. Na łamach czasopisma zamieszczane były teksty o sztuce wzbogacane licznymi reprodukcjami prac i relacjami z sal wystawowych. We wszystkich numerach pisma zebranych w dziesięciu tomach (rocznikach) zachowano jednolitą szatę graficzną oraz układ treści, szczególnie zaś cenny był dział „Kronika artystyczna” dokumentujący wystawy krajowe i zagraniczne. „Sztuki Piękne” wyróżniały się wysokim poziomem merytorycznym i edytorskim, dlatego też ostateczne zamknięcie tytułu w roku 1934, związane z problemami finansowymi, wywołało niemałe oburzenie wśród stałych czytelników. Prof. Kazimierz Bartel, były premier rządu, pisał w liście do Władysława Jarockiego: Wielce Szanowny Panie Profesorze! Wczoraj otrzymałem nr 12 „Sztuk Pięknych” za r. 1934. Kiedy przeczytałem, że wydawnictwo zostało zawieszone – zdawało mi się, że trafi mnie szlak (tak!) Jak to? Polska, o której się głosi, że jest mocarstwem, nie może utrzymać jednego pisma na wysokim poziomie? (…) A tyle pieniędzy się marnuje!

„Sztuki Piękne” stanowią do dzisiaj podstawowe kompendium wiedzy o wydarzeniach artystycznych okresu międzywojennego, a publikowane tam artykuły przytaczane są w bibliografiach wielu artystów.

„Sztuki Piękne” pod red. Władysława Jarockiego, 1924-1934

4. Malował obrazy związane z tematyką narciarską.

W okresie międzywojennym nastąpił intensywny rozwój zimowych dyscyplin sportowych, a szczególne duże zainteresowanie wiązało się z narciarstwem. W Zakopanem zainicjowano budowę Wielkiej Krokwi według projektu Karola Stryjeńskiego. Pierwsze zawody na nowej skoczni odbyły się w 1925 roku, a Zakopane jeszcze dwukrotnie przed wojną – w 1929 i w 1939 roku było gospodarzem Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym. Jarocki zdaje się od młodości fascynował się sportem narciarskim, we wczesnym okresie twórczości namalował „Autoportret na nartach”. Natomiast na przełomie lat 20. i 30., gdy przebywał na Podhalu, malował obrazy przedstawiające narciarki na tle zimowego pejzażu tatrzańskiego. Najczęściej portretował tak rodzinę i bliskich znajomych – żonę czy córki malarza Stefana Filipkiewicza. Jarocki przyjaźnił się w tym czasie z Filipkiewiczem, który podczas swoich pobytów w Zakopanem mieszał z rodziną w willi na Olczy i bywał częstym gościem na Harendzie. „Narciarka”, jedna z kilku kompozycji Jarockiego o tej tematyce została zaprezentowana na wystawie sztuki polskiej w Kopenhadze w 1930 roku, a następnie na wystawie w Muzeum Miejskim w Rydze w 1934 roku. W związku z wystawą duńską obraz był reprodukowany w katalogu ekspozycji, pojawił się także w recenzjach prasowych. Jarocki jak widać lubi pejzaże zimowe na równi z dekoracyjnymi figurami, pisano na łamach dziennika „Latvija”. Figury swoje umieszcza on celowo na tle pejzażu zimowego, jako to „Narciarka”…

5. Mieszkał na Harendzie.

W 1920 roku Jarocki poślubił córkę poety Jana Kasprowicza – Annę. Samego Kasprowicza Jarocki poznał zresztą dużo wcześniej, jeszcze w okresie lwowskim, potem zaś spędzając czas na Podhalu obaj artyści wspólnie wędrowali po górach i odkrywali uroki tatrzańskiej przyrody. Kasprowicz, który był od lat zauroczony Podhalem, w 1924 roku zakupił na Harendzie drewnianą willę. Po śmierci poety Jaroccy odziedziczyli część domu z pokojami na piętrze. Spędzali tam prawie każdą wolną chwilę, a zwłaszcza wszystkie wakacje letnie i zimowe. Willa na Harendzie stała się miejscem spotkań zaprzyjaźnionych artystów, zaś sam Jarocki odnajdował wciąż nowe inspiracje malarskie, zarówno w krajobrazie otaczającym Harendę, jak i pośród mieszkającym tam górali. Na pierwsze miejsce wysunął się jako pejzażysta Władysław Jarocki. Jego widoki z Harendy w Zakopanem, zimą i latem, jego „Szron” i „Wczesny śnieg” posiadają ogromny czar bezpośredniości, świeżości i siły wyrazu, pisano w związku z wystawą artysty. W latach 20. Jarocki portretował także odwiedzających go przyjaciół malarzy: Stefana Filipkiewicza i Stanisława Kamockiego. Od 1950 roku w willi na Harendzie działa muzeum poświęcone Kasprowiczowi oraz galeria malarstwa Władysława Jarockiego. Tuż obok znajduje się drewniany budynek mieszczący dawny Dom plenerowy Akademii Sztuk Pięknych, nabyty przez uczelnię w 1927 roku z inicjatywy Jarockiego.

Źródła: 

• Zofia Weiss, Katarzyna Łomnicka, Władysław Jarocki, Kraków 2015
• Maria Grońska, Grafika w książce, tece i albumie, Ossolineum 1994
• Mieczysław Treter, Władysław Jarocki, z cyklu Dzieje sztuki w Polsce. Polskie malarstwo współczesne, Warszawa 1928-1932, z. V