1. Była uczennicą Konrada Krzyżanowskiego.

Irena z domu Silberberg Weissowa urodziła się w 1888 roku w Łodzi w zamożnej rodzinie mieszczańskiej i podobnie jak jej trzy siostry była utalentowana artystycznie. W 1905 roku podjęła dojrzałą decyzję o wyjeździe na studia malarskie do Warszawy. Mając niespełna szesnaście lat pisała: Nie wiem, czy w chaosie, jaki wówczas panował, czy w przydłużonej potajemnie sukni, zdołam mimo niedozwolonego wieku uzyskać wstęp do warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Udało się, trafiła do pracowni prof. Konrada Krzyżanowskiego, cenionego malarza i pedagoga. Wspominała: Zdawało mi się, że przez te ciasne mury przelewają się żywioły… na piątym piętrze wpadłam w rozkrzyczany wir, we fruwające malarskie chałaty, tektury, rulony, rozpędzone korytarze … W pracowni Krzyżanowskiego zdobywała pierwsze doświadczenia artystyczne i szlify malarskie. Jej wczesne prace pozostawały pod wpływem modernistycznej, pełnej ekspresji i symboliki twórczości profesora oraz kręgu jego uczniów z Gustawem Gwozdeckim na czele. Malowała olejne kompozycje przedstawiające studia postaci o niewyraźnych, zamglonych twarzach, umieszczane na neutralnym tle w bliżej nieokreślonej przestrzeni, niosące silny przekaz emocjonalny. Kilka wczesnych prac artystki zachowało się w zbiorach rodziny, dotychczas  były prezentowane na wystawach z cyklu „Piękno do mnie przyszło”, między innymi w Pałacu w Wilanowie (2007), Muzeum Narodowym – Kamienicy Szołayskich w Krakowie (2008) i w Pałacu Tyszkiewiczów w Zatroczu na Litwie (2012).

2. Z Wojciechem Weissem tworzyła artystyczną parę.

Poszłam pod wskazany adres na ulicę Kanoniczą, nie wiedząc, nie przeczuwając nawet, że to tam właśnie dawno powinnam była iść. Tak zostałam uczennicą Weissa, zostałam jego żoną, szliśmy razem przez życie – do końca jego dni – mówiła Aneri w jednym z wywiadów. Artystka przyjechała do Krakowa jesienią 1907 roku i nie mogąc w tamtym czasie wstąpić do Akademii Sztuk Pięknych (kobiety otrzymały możliwość studiów w krakowskiej ASP dopiero w 1918 roku), z polecenia sekretarza uczelni Adama Łady-Cybulskiego trafiła na prywatne kursy malarstwa prowadzone przez Wojciecha Weissa. Początkowa relacja mistrz – uczennica zamieniła się stopniowo we wzajemną fascynację i głębokie uczucie. W 1908 roku młoda malarka została żoną Wojciecha Weissa, a ich ślub odbył się w Kalwarii Zebrzydowskiej, gdzie od kilku lat mieszkali rodzice artysty. Dom w Kalwarii stał się dla Reni – jak była nazywana przez męża –  miejscem szczególnym, znajdowała tam zarówno tematy do swoich prac, jak i radość codziennego życia. Dużo malowała, zaczęła wystawiać, otrzymywała dobre recenzje. I chociaż jej twórczość pozostawała pod wpływem dokonań Wojciecha Weissa krytycy podkreślali, że w sposobie malowania p. Aneri widoczny jest wysiłek wyemancypowania się spod wpływu mistrza. Około 1918 roku artystka zaczęła używać pseudonimu artystycznego Aneri, który stanowił anagram jej imienia, i tak też sygnowała swoje prace.

3. Malowała widoki z Wenecji.

We wrześniu 1913 roku Weissowie odwiedzili Wenecję, która oczarowała ich malowniczą atmosferą i stała się inspiracją do intensywnej pracy, a zwłaszcza studiów w plenerze. W tworzonych wówczas olejnych kompozycjach Aneri uchwyciła istotę pejzażu weneckiego spowitego lekką mgiełką typową dla wilgotnego klimatu miasta. Podobnie jak Weiss dążyła do harmonijnego zespolenia błękitu nieba ze szmaragdową tonacją wody. Malowała motywy miejskie, w tym przedstawienia tak charakterystyczne dla Wenecji, jak widok Placu św. Marka. W obrazie „Wenecja. Piazetta” artystka skupiła się zwłaszcza na architekturze i uchwyceniu kolorytu nieba, a sylwetki postaci przemierzających plac zaznaczyła jedynie wibrującą, ciemną kreską tworząc rodzaj ornamentu. Aneri często poszukiwała motywów do swoich kompozycji na Lido, którego plaże pokryte złocistym piaskiem i morze rozciągające się daleko po horyzont dostarczały jej wielu inspiracji. Powstawały wówczas pejzaże o kontemplacyjnej naturze, jakby zawieszone w czasie, ożywione czasami przez przepływające łodzie z białymi żaglami i gondole wyłaniające się zza kadru kompozycji. Czas pobytu w Wenecji Weissowie wykorzystali również do fotograficznego zapisu wrażeń. Wąskie uliczki, kanały, rozległe place miejskie przemierzali z aparatem kadrując poszczególne ujęcia tak, jak postrzegali je jako artyści.

4. Spędzała wakacje w Nicei.

Aneri kilkakrotnie odwiedzała latem swoją młodszą siostrę Marię Sperling (Marylę), malarkę, autorkę gobelinów i mozaik, od 1924 roku mieszkającą na stałe w Nicei w willi nazywanej „La Joyeuse” przy avenue de La Lanterne, otoczonej malowniczym ogrodem. Był to stary mas – najstarszy dom w dzielnicy, który mój mąż unowocześnił. Mieliśmy niesamowity widok na Cap d’Antibes, na Saint-Jeannet, na port w Nicei. […] mieliśmy spory gaj oliwny i drzewa owocowe […] to był prawdziwy raj – wspominała Maria. W latach dwudziestych Weissowie bywali częstymi gośćmi na Lanternie, jak zwyczajowo określano nicejską willę. Podczas pobytów na południu Francji Aneri malowała krajobrazy nasycone intensywną barwą i światłem, odmienne od dotychczasowych stonowanych kolorystycznie kompozycji. Renata Weiss, wnuczka artystki pisze o tych obrazach: W obliczu ostrego słońca, porzuca przymglony koloryt wyciszonych zieleni kalwaryjskich pól, jej płótna brzmią forte, ultramaryna morza zderza się z nasyconymi oranżami ziemi i ostrą zielenią agaw i pinii. Nieśmiała dotąd artystka, kontemplująca w swych obrazach odwieczne trwanie natury, przeradza się, pod wpływem nowych doznań kolorystyczno-świetlnych, w malarkę pełną temperamentu, która podąża drogą wyznaczoną przez największych mistrzów pejzażu Prowansji.

5. Projektowała mozaiki.

Przez wszystkie kolejne lata Aneri pozostawała w bliskich kontaktach z siostrą mieszkającą we Francji. W zbiorach rodziny zachowała się bogata korespondencja, jaką Irena i Maria prowadziły ze sobą, opisując zarówno życie codzienne, jak i swoje artystyczne osiągnięcia. W latach sześćdziesiątych Aneri zaczęła tworzyć mozaiki, zainspirowana przez siostrę, która przekazała jej tajniki techniki, w której sama w tym czasie realizowała swoje prace. Aneri podeszła do projektowania mozaiki w sposób bardzo indywidualny, nie ograniczając się do użycia wyłącznie elementów szklanych, wprowadza do swych kompozycji różne kamienie o interesujących kształtach, fragmenty stłuczonych wazonów i innej ozdobnej ceramiki. Czasami w betonowe płytki wkłada różne elementy metalu o drapieżnych formach oraz skorupy muszli. Tworzyła mozaiki o zróżnicowanej tematyce, były to zarówno kompozycje abstrakcyjne, jak i prace o motywach sakralnych, na przykład te zrealizowane do wnętrza kościoła w Kalwarii Zebrzydowskiej. Artystka była też twórczynią mozaiki znajdującej się nad wejściem do willi Weissów przy ulicy Krupniczej w Krakowie. W 1967 roku zaprezentowała swoje mozaiki na wystawie w Galerii Kordegarda w Warszawie.

Źródła: 

• Piękno do mnie przyszło… Aneri Irena Weissowa. Malarstwo, red. Zofia Weiss Nowina-Konopka, Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa 2007
• Renata Weiss, Akordy światła i koloru. Wojciech Weiss i Aneri, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli 2009
• Wywiad. Z Renatą Weiss, wnuczką Wojciecha Weissa rozmawia Alicja Jagielska-Burduk, SAACLR nr 1, 2020 (6)