Szczęście Mojżesza Kislinga [część II]

[Poniższy tekst jest kontynuacją artykułu -> przeczytaj część I]

Tajemniczy moskiewski adwokat ufundował Kislingowi stypendium: rocznie 18 000 franków, płatne miesięcznie, zawsze z dopiskiem na kwicie bankowym: „podzielam słowa zachwytu Szaloma Asza”. Asz, sławny pisarz, kolekcjonował obrazy krakowianina. 3 rue Joseph Bara – ten nowy adres luksusowej pracowni Kislinga będzie aktualny przez  trzydzieści lat – aż do momentu, gdy malarza omyłkowo uznają za zmarłego i pracownia z oszkloną ścianą, z widokiem na Ogród Luksemburski, zostanie komuś wynajęta.

Mojżesz Kisling w swojej paryskiej pracowni przy 3 rue Joseph-Bara, 1929 rok,
źródło: The Bancroft Library

Okres prosperity przerywa wybuch I wojny światowej. Kisling, poddany austriacki, wybiera nie tyle mniejsze, ile inne zło: zaciąga się do polskiego oddziału Legii Cudzoziemskiej. Z piersią rozszarpaną pociskiem w bitwie pod Carency, cudem ocalały, w tym stanie nie nadaje się jednak do życia i nie ma pieniędzy na kurację. Będzie się leczył w Hiszpanii, w Sugano, okazał się bowiem spadkobiercą majątku poległego porucznika Chapmana, architekta, który kiedyś od najlepszej strony poznał Kislinga.

Od 1917 rozpoczął się nowy etap w życiu artysty. Już z obywatelstwem francuskim poślubił Renée Gros. Prezent od losu. Podróż poślubna, zakończona w okolicach Saint-Tropez, potrwała dwa lata. Potem w paryskiej Drue Gallery wystawa nowych obrazów, namalowanych w „miodowym dwuleciu”. Oszałamiający sukces. Kisling, kawaler Legii Honorowej, na szczycie École de Paris.

W Sanary-sur-Mer na Lazurowym Wybrzeżu, we własnej rezydencji La Baie (dziś przy Bulwarze Kislinga) bawili żona oraz synowie, artysta natomiast czuł się najwłaściwiej w paryskiej pracowni.

Tysiące, bez przesady, zamówień. Nie tylko na portrety, także na odważne akty, do których artyście pozują bogate damy. Te akty, których nie wolno reprodukować, ozdobią prywatne rezydencje. Siła wyrazu i wnikliwa charakterystyka psychologiczna osób portretowanych, w połączeniu z szacunkiem do klienta i techniką malarską nie do podrobienia, to efekt nie tylko życia spędzonego z pędzlem w ręku, lecz także charakteru Kislinga, nazywanego przez przyjaciół „człowiekiem szorstkiej czułości”.

Mojżesz Kisling „Akt leżący na czerwonym prześcieradle”, 1929 rok,
źródło: Desa Unicum

Z wydanym przez hitlerowców wyrokiem śmierci z powodu pochodzenia, poszukiwany przez gestapo, uciekając z Francji, w Marsylii spotkał się po trzydziestu latach z dochodzącym swych dni Józefem Pankiewiczem, przedostał się do Portugalii. Aby jak najdalej. Na Bermudach zachorował ciężko, ocalał, lecz do Francji dotarła wieść o jego śmierci. Żona nie uwierzyła, wraz z dziećmi ruszyła za ocean; połączyli się ze „zmartwychwstałym” w Kalifornii, gdzie wracał do zdrowia u Artura Rubinsteina, przyjaciela. Po powrocie do Sanary-sur-Mer w 1946 Kisling malował do końca. Wzbogacił dorobek o martwe natury z mimozami ułożonymi z pyłku i o kompozycje z kłębowiskami ryb wijących się przed oczami oczarowanego widza.

Polski epilog: 17 maja 1996 kolekcja trzydziestu siedmiu obrazów Mojżesza Kislinga trafiła na krótko do jego rodzinnego miasta. I ja także i miałem okazję podziwiać płótna Króla Montparnasse’u w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Źródła:

• Joseph Kessel, Kisling (redakcja Jean Kisling), Nowy Jork, 1971.

• Andre Salmon, Kisilng, Paryż, 1928.

• Tadeusz Makowski, Pamiętnik, Warszawa, 1961.

• Marek Sołtysik, Piękni szaleńcy, Warszawa, 2006.