Szczęście Mojżesza Kislinga [część I]

Nazywano go Królem Montparnasse’u. Był znakomitym, pracowitym malarzem. Potrafił tworzyć nawet wtedy, gdy jego pracownia była pełna pijących i tańczących gości. Pomagał Modiglianiemu, gdy inni go opuścili w biedzie i chorobie. Tak, to ten sam Mojżesz Kisling (1891–1953) z Krakowa. Urodził się i mieszkał – aż do wyjazdu do Paryża – przy ul. Dietla 49, na żydowskim Kazimierzu, ale z widokiem poprzez Planty Dietlowskie na główną część Krakowa, z Wawelem, odległym o pięć minut drogi. Ojciec, Wilhelm Kisling, pochodził z rodziny adwokackiej ze Lwowa, a do Krakowa  uszedł z powodu mezaliansu. Ożeniony z panną Schatenfeld, przyszłą matką Mojżesza, założoną rodzinę utrzymywał z krawiectwa.

Zdjęcie grupowe studentów ASP w Krakowie, od lewej: Mojżesz Kisling, Szmaj Mondszejn, Jan Wacław Zawadowski, Jan Hrynkowski,
źródło: „Polskie życie artystyczne 1890-1914”

Jest taka wymowna fotografia z roku 1910 czterej młodzieńcy, każdy inny i każdy pełen żaru. Objęci spoglądają w obiektyw: Jan Wacław Zawadowski, Mojżesz Kisling, Szamaj Mondszajn, Jan Hrynkowski. Pierwsi trzej – właśnie przed wyprawą do Paryża – żegnali się z kolegą. To było w 1910, Kisling, po czterech latach studiów w Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, obfitujących w brązowe medale, dał się przekonać profesorowi Józefowi Pankiewiczowi, że z takim talentem szkoda siedzieć w Krakowie. Pankiewicz – już wtedy znany twórca Dziewczynki w czerwonej sukience – sfinansował podróż nad Sekwanę dziewiętnastoletniemu artyście.

Nie tylko w kręgu École de Paris (działających we Francji twórców z Europy wschodniej, przeważnie pochodzenia żydowskiego), lecz także pośród artystów tworzących w drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku pod dachami Montmartre – malarstwo Kislinga mieści się w rejonach najwyższych lotów. A jego postać? Mocny, barczysty, z czarną grzywką przyciętą nad migdałowymi oczami o uważnym spojrzeniu. Zanim po namalowaniu szeregu pejzaży w południowej Francji sam zyskał szybką sławę (zachwycił się nimi pisarz i głośny krytyk André Salmon, niebawem autor obszernego studium o twórczości Kislinga), był portretowany przez nowych przyjaciół: Modiglianiego (cztery portrety), Deraina, Soutina. Krąg przyjaciół poszerzy się o Picassa. Apollinaire,a, Maxa Jacoba, Jeana Cocteau, twórców, których przyciągała osobowość Kislinga. A jego sztuka?

Oryginalność formy, niespotykane połączenie pewnej geometrycznej, miłej kubistom  konstrukcji swoistego półruchu przedstawionych postaci (portretowanych lub w akcie) z rozlewnością kontrastowych zestawień barwnych, wreszcie specyficzny wyraz nostalgii nie tylko w wyrazie twarzy modelek, lecz także w aurze drobiazgowo traktowanych martwych natur – wszystkie te cechy sprawiły, że rozpoznawalne obrazy Kislinga, płótna o eleganckiej fakturze, stały się – w przeciwieństwie na przykład do trudnego w odbiorze, turpistycznego Soutina – także doskonałym towarem; obraz Kislinga można było śmiało zawiesić w bogato urządzonej jadalni, sypialni, w wytwornym hotelowym lobby. I jeszcze podkreślenie: wystawiając obrazy na zachodzie od 1912, Kisling zawsze zaznaczał w notach katalogowych, że pochodzi z ziem polskich.

Źródła:

• Joseph Kessel, Kisling (redakcja Jean Kisling), Nowy Jork, 1971.

• Andre Salmon, Kisilng, Paryż, 1928.

• Tadeusz Makowski, Pamiętnik, Warszawa, 1961.

• Marek Sołtysik, Piękni szaleńcy, Warszawa, 2006.

[Część II artykułu „Szczęście Mojżesza Kislinga” -> przeczytaj]