Krakowskim szlakiem Stanisława Wyspiańskiego – ulica Krowoderska

Czy Wyspiański namalował “Widok z okna na kopiec Kościuszki w Krakowie” z okolic dzisiejszych Błoń? Jeśli odległość dwóch kilometrów nazwiemy okolicą, to tak.

Ulica Krowoderska 79 i „Widok z okna na kopiec Kościuszki w Krakowie”

Dzisiejszy róg ulicy Krowoderskiej i Alei Juliusza Słowackiego zupełnie nie przypomina sielanki z pasteli Stanisława Wyspiańskiego. Trudno uwierzyć, że ta kamienica stała tutaj w zasadzie na granicy miasta. Wytłumaczę dzisiaj, dlaczego tak właśnie było.

Stanisław Wyspiański (1869-1907) „Widok z okna pracowni”, 1904 rok, źródło: Muzeum Narodowe w Krakowie

Stanisław Wyspiański kilka lata swojego życia (dokładnie od roku 1901 do 1906) spędził w wynajmowanym mieszkaniu w kamienicy pod adresem Krowoderska 79. Było to wówczas na obrzeżach miasta. Ze względu na postępującą chorobę lekarz zakazał mu wychodzenia z domu zimą przełomu 1904 i 1905 roku. Pomimo choroby był to dla niego bardzo pracowity okres. W tym właśnie czasie stworzył całe serie widoku z okna na kopiec Kościuszki. Nie wiadomo, ile dokładnie ich wykonał, podobno część “słabszych” zniszczył. Zachowało się około dziesięciu przedstawień tego samego widoku, różniące się atmosferą, porą dnia i warunkami pogodowymi przedstawionymi na obrazie.

Dlaczego tam tak pusto? I co to za linia kolejowa? Z powodu bliskiej granicy z Rosją, cesarz Austrii zdecydował przekształcić miasto w twierdzę, czyli ogromny system fortyfikacyjny. Wiązało się to nie tylko z budową fortów, ale także pewnymi przepisami budowlanymi. Poza otaczającą miasto linią wałów fortecznych rdzenia Twierdzy Kraków nie można było wznosić wyższych budynków, a właściciele nowo powstałych domów musieli podpisać zobowiązania, że rozbiorą je własnym kosztem na żądanie wojska (tzw. rewersy demolacyjne). Czyli w zasadzie w każdym momencie mogło przyjść wojsko i żądać zburzenia postawionego budynku. Stąd ta pustka. Tak się składa, że na linii wałów po tej stronie miasta, Austriacy wybudowali w 1888 roku obwodową linię kolejową, idącą dokładnie tak, jak dzisiejsze aleje Trzech Wieszczów. Dlatego na obrazach widzimy tory kolejowe i brak zabudowań.

Są miejsca w Krakowie, które w ciągu ostatnich kilkuset lat prawie się nie zmieniły, jednak większość obszaru dzisiejszego Krakowa, to jeszcze sto lat temu był zupełnie inny świat. Obrazy Stanisława Wyspiańskiego, które przedstawiają widok z okna jego mieszkania na ulicy Krowoderskiej, dobitnie pokazują, jak bardzo miasto się tutaj zmieniło.