Krakowskim szlakiem Jacka Malczewskiego – ul. Anczyca 7

Gdzie Jacek Malczewski mieszkał w ostatnich latach swojego życia? Czy dobrze mu się tam mieszkało?

Ul. Anczyca 7, ostatni adres Jacka Malczewskiego.

Wyobraźcie sobie starszego człowieka, którego praca jest doceniana i chwalona, a życie osobiste można by współcześnie podsumować „to skomplikowane”. Z jednej strony zachwyceni fani organizują mu wielkie, osobiste wystawy jubileuszowe. Najpierw w Krakowie, potem w Poznaniu, Warszawie i nawet we Lwowie. Z drugiej strony tracił powoli wzrok, nie mógł przez to prawie tworzyć. W takim momencie, mając siedemdziesiąt dwa lata, w 1926 roku, pogodził się z żoną i zamieszkał z nią znów na krakowskim Zwierzyńcu, a dokładniej na Salwatorze.

Co to za miejsce i jak tam mu się mogło mieszkać? Wbrew obiegowej opinii, powstałej zapewne ze względu na jednakową nazwę sąsiedniej zajezdni tramwajowej, Salwator to stosunkowo małe osiedle. Są to wille powstałe w większości w latach 1909-1913, ponad sto lat temu. Jest jedno z pierwszych w Krakowie osiedli budowanych przez coś w rodzaju spółdzielni mieszkaniowej, a dokładnie przez Towarzystwo Urzędników Budowy Tanich Domów Mieszkalnych. Nie jest to przypadkowy zlepek domów i posiadłości. Osiedle zostało zaplanowane, zaprojektowane przez Romana Bandurskiego jako całość, zgodnie z bardzo młodą wtedy koncepcją “miasta-ogrodu”. Miała to być samowystarczalna pod względem usług mała enklawa. Można powiedzieć, że Salwator to jakby starszy i miniaturowy kuzyn Nowej Huty. Stoi tam po dziś dzień trzydzieści wielkich, różnorodnych willi, otoczonych ogrodami. Nie wiem, ile kiedyś rodzin mieszkało w jednym budynku, dzisiaj pod dawnym adresem Malczewskiego wydzielonych jest sześć domofonów, więc pewnie tyle jest tam osobnych mieszkań. Osiedle zbudowane jest na nietypowo, półkoliście ukształtowanych ulicach.

Ukształtowanie ulic nie jest przypadkowe. Dosłownie dwa lata przed budową osiedla w tym miejscu znajdowały się jeszcze fortyfikacje, dwa szańce ziemne ze stanowiskami dla strzelców i artylerii. Szaniec to zwykle ziemna konstrukcja z wałem obronnym i fosą. Były one częścią pierścienia fortyfikacji otaczających miasto, czyli Twierdzy Kraków. W 1907 roku linia fortyfikacji została przesunięta bardziej na zachód, a szańce znajdujące się w tym miejscu przekazano miastu i zlikwidowano.

Czy to miało jednak jakiekolwiek znaczenie dla schorowanego, starszego człowieka, jakim był Jacek Malczewski, jeden z mieszkańców tego osiedla? Pewnie średnio. Jak wyobrażam sobie jego ostatnie lata życia w tym miejscu? Na szczęście, w ostatnich latach swojego życia nie był sam, mieszkał z żoną. W prawie że nowej willi, w otoczeniu ogrodu. Blisko do kościoła i tramwaju, który mógł zawieźć go do franciszkanów, u których należał do tercjarzy, czyli świeckiego zakonu. Niestety nie był już w stanie tworzyć. Choroba oczu mu na to nie pozwalała. Za to puste oczy meduzy, która znajduje się na domu sąsiadującym z ostatnim adresem Jacka Malczewskiego, spoglądają na nas do dzisiaj. Ciekawe czy były świadkami spacerów starszego, schorowanego człowieka, który podobne stwory malował na swoich obrazach.