Nowy wynalazek, źródło: „Głos Narodu” 1899, nr 194 (28 VIII)
Wpis do rejestru spółek, źródło: „Gazeta Lwowska” 1887, nr 152 (7 VII)
Redakcja „Głosu Narodu” popija herbatę z lampowego samowara, najnowszego wynalazku firmy Jakubowskiego i Jarry, przygotowaną „na poczekaniu”. Kim byli właściciele spółki i co po nich nam pozostało?
Marceli Jakubowski urodził się w pobliskiej Bochni (ur. 16 I 1844), jednak do Krakowa przyjechał dopiero jako dorosły mężczyzna. Niektóre z opracowań podają, że około 1880 roku razem z Marcinem Jarrą (ur. 11 XI 1852) zostali wysłani z Warszawy do dawnej stolicy, żeby przy ulicy Wiślnej założyć filię Fabryki Wyrobów Platerowanych Norblina. Najpewniej było to jednak dopiero kilka lat później.
W 1887 roku panowie założyli własną spółkę „Jakubowski et Jarra”, gdzie początkowo prowadzili magazyn i handlowali wyrobami platerowanymi (inaczej zwanymi „chińskim srebrem”) sprowadzanymi m.in. z Zakładów Norblina i tulskich fabryk.
W latach 1893-1894 budowniczy Aleksander Biborski z pomocą majstra murarskiego Tomasza Bujasa postawili (lub zaadaptowali już istniejący budynek) dla spółki Jakubowskiego i Jarry dom fabryczny przy obecnej ulicy Berka Joselewicza 21 (dawniej nr 19). W nowej siedzibie firma założyła fabrykę wyrobów platerowanych, podejmowała się wszelkich reparacji i jak dawniej prowadziła sprzedaż, a także wypożyczalnię zastawy stołowej swoim klientom.
Sukces firmy
Poza zaopatrywaniem gospodarstw domowych fabryka podejmowała się także dużo większych wyzwań. Jakubowski i Jarra byli odpowiedzialni za roboty brązownicze w teatrze Słowackiego (1893 rok), co jest opisane w „Przewodniku ilustrowanym po ces. król. austr. kolejach państwowych na szlakach…”: (…) świeczniki, jako to wielki pająk z 150 promieniami, żyrandole w foyer i klatce schodowej, wszystkie świeczniki ścienne z bogatem ornamentalnem i figuralnem wyposażeniem są wyrobem krakowskiej firmy Jakubowskiego i Jarre.
Spółka zajęła się również wyrobem rozet wentylacyjnych i drążków dywanowych dla Teatru Wielkiego we Lwowie, odlała pomnik Lenartowicza umieszczony w Panteonie Narodowym na Skałce i kratę w kaplicy Czartoryskich na Wawelu zaprojektowaną przez Zygmunta Hendla. W klasztorze OO. Kapucynów w Krakowie można także oglądać pamiątkową tablicę odlaną w brązie przez fabrykę Jakubowskiego i Jarry według projektu Alfreda Dauna z okazji rocznicy poświęcenia tam pałasza Kościuszki (1896).
Ostatnie lata XIX wieku były dla spółki bardzo pracowite, ale i lukratywne. Oprócz fabryki powstały mniejsze magazyny w Sukiennicach oraz we Lwowie. Ich wyroby były sprzedawane nie tylko na terenie Krakowa, ale także w Rosji, Rumunii, na Węgrzech, w Czechach, Niemczech, a nawet były wysyłane do Ameryki. W 1892 roku firma Jakubowskiego i Jarry została uhonorowana srebrnym medalem, a w 1894 roku rządowym dyplomem na wystawie lwowskiej za swoje wyroby platerowane.
Reklama firmy Jakubowski & Jarra w prasie,
źródło: „Nowa Reforma” 1895, nr 289 (15 XII)
Detal żyrandola z Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie,
źródło: rmf24.p
Detal żyrandola z Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie,
źródło: rmf24.p
Tablica pamiątkowa „Święcenie pałaszy”, źródło: wikipedia.pl
Rozpad spółki
Z nieznanych przyczyn panowie Jakubowski i Jarra rozstali się w 1900 roku. Marceli Jakubowski udzielał się czynnie w stowarzyszeniach i został nawet zastępcą prezesa Towarzystwa kredytowego rękodzielników i przemysłowców oraz Wydziału „Koła mieszczańskiego”. Zasiadał także jako sędzia obywatelski w sądzie przemysłowym. Poza tym prowadził nadal sprzedaż wyrobów metalowych w Krakowie i we Lwowie oraz kantor. Jakubowski prawdopodobnie w 1910 roku wyprowadził się do Lwowa, jednak nie są to informacje potwierdzone.
Fabrykę przy ulicy Berka Joselewicza przejął Marcin Jarra i samodzielnie prowadził ją jako spółkę jednoosobową od 1901 roku aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Wyspecjalizował się w produkcji naczyń liturgicznych, które eksportowano głównie do krajów bałkańskich. Interes musiał wieść się dobrze, gdyż w 1902 roku Jarra zatrudniał 79 robotników (w niektórych źródłach padają większe liczby), a w 1910 roku aż 200. W 1926 roku interes przejęli jego synowie, którzy po śmierci ojca, tj. w 1938 roku przenieśli się do Warszawy.
Reklama firmy M. Jakubowskiego w prasie,
źródło: „Czas” 1901, nr 67 (21 III), wydanie popołudniowe
Reklama firmy M. Jakubowskiego,
źródło: „Kalendarz Krakowski Józefa Czecha na rok 1908”
Reklama firmy M. Jarry w prasie,
źródło: „Nowa Reforma” 1906, nr 251 (4 XI)
Oferta
Wyroby fabryki Jakubowskiego i Jarry były bardzo popularne, gdyż ich cena była niska, a jakość stosunkowo dobra. Dziś można wiele z wytworów Jakubowskiego i Jarry odnaleźć na aukcjach internetowych i w antykwariatach, nie tylko w Polsce, ale także za granicą. Ceny dobrze zachowanych obiektów bywają wysokie, a komplety cieszą się dużą popularnością.
Znaczącą pozycję w ofercie fabryki Jakubowskiego i Jarry, później ponawiane przez samego Jarrę, stanowiły elementy zastawy stołowej zdobionej popularnymi wówczas motywami ornamentyki zakopiańskiej. Jarra za komplet zakopiański otrzymał nagrodę podczas paryskiej Wystawy Powszechnej w 1900 roku.
Dwa widelce obiadowe, platerowane z motywem zakopiańskim, M. Jarra, źródło: koneser.krakow.pl
Para platerowanych kubków z motywem zakopiańskim, M. Jarra,
źródło: desa.pl
Samowar – kula, Jakubowski & Jarra,
źródło: ostoya.pl
Świecznik platerowany, Jakubowski & Jarra,
źródło: Lamus-Krakow
Serwis kawowy platerowany z ćmielowską porcelaną, M. Jarra,
źródło: koneser.krakow.pl
Platerowana cukiernica skrzynkowa, M. Jarra,
źródło: desa.pl
Źródła:
- Michał Myśliński, Oferta sprzedaży wyrobów platerowanych fabryki Marcina Jarry w Krakowie z 1901 roku [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. 59, z. 2, 2011, s. 235-252
- Polski Słownik Biograficzny, T. XI, 1964-65, s. 22-23
- Dziennik Polski
- „Kalendarz Krakowski” Józefa Czecha
- Spisy ludności Krakowa z lat 1890 i 1900
- Ryszard Kotewicz, Z dziejów przemysłu Krakowa w latach 1918-1939, Kraków 1981, s. 66-67
Autor: Karolina Bańkowska
Historyk Sztuki. Antykwariusz w Salonie Dzieł Sztuki Connaisseur. Entuzjastka Krakowa przełomu XIX i XX wieku - jego sztuki, architektury, historii i obyczajowości.
Ulubiony artysta: Zdzisław Beksiński.
zobacz inne teksty tego autora >>
