W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się kobietom-artystkom – ich wyjątkowym, często niełatwym życiorysom oraz sztuce, która przez lata bywała spychana na margines. „Boznańska. Non finito” przybliża nam sylwetkę Olgi-malarki, ale także Olgi-córki, Olgi-siostry, Olgi-kobiety. Ze strzępków informacji Kuźniak tworzy opowieść, w której można prawdziwie poznać Boznańską na różnych etapach jej życia i kariery.

 

W Muzeum Narodowym w Krakowie wśród rzeczy Boznańskiej jest – oprócz spódnic i kamizelek (czy sztucznej szczęki) – suknia balowa. Widać, jak niewysoka i drobna była Olga. Potwierdza to świadek Józef Czapski, ponaddwumetrowy, wyglądający jak człowiek z rzeźb Alberta Giacomettiego: «Malutka była. Pamiętam, że czekaliśmy [w Paryżu] na koncert Rubinsteina i ona przeszła koło mnie. Popatrzyła: <<Musi być trudno z panem flirtować, bo to jak z człowiekiem z drugiego piętra»”. [s. 35]

Autorka, często ustami świadków, czyli osób z otoczenia Boznańskiej, wprowadza nas w świat wielkiej malarki. Historia rozpoczyna się w latach 30. w Paryżu, przy ulicy Montparnasse, w dzielnicy artystów. Zaglądamy do pracowni Olgi Boznańskiej, a Kuźniak działa na wszystkie zmysły czytelnika, opisując nie tylko wygląd wnętrza, ale nawet zapachy: dym papierosów, które ciągle paliła Boznańska, zwiędłe kwiaty – „modele” do jej martwych natur, niemal słyszymy piski białych myszek, które dokarmiała w pracowni malarka. Cała książka w bardzo plastyczny sposób powraca do tego miejsca – chronologia biograficznych wydarzeń jest przeplatana scenami z paryskiej pracowni.

Poza tym jak ona to kontroluje! Zwykle stoi wyprostowana, z lekko uniesionym podbródkiem. Dzięki temu wydaje się wyższa, niż jest w rzeczywistości. Pewne siebie spojrzenie. Jest w nim coś arystokratycznego. Olga na co dzień sama podkreślała szlacheckie pochodzenie: w Monachium przed nazwiskiem dodawała „von”, a w Paryżu „de”. [s. 195]

W kolejnych rozdziałach, poznajemy rodziców Olgi, ich dom w Krakowie, elementy wychowania i dzieciństwa Boznańskiej i jej młodszej siostry Izy. Przechodzimy z artystką przez okres studiów monachijskich i wreszcie lądujemy w upragnionym Paryżu, z dala od „ciasnego” Krakowa. Z bezpiecznej odległości przyglądamy się skomplikowanym relacjom Olgi z ojcem, od którego jest zależna do końca jego życia; z jedynym narzeczonym Józefem Czajkowskim, z którym rozstaje się nagle w niewyjaśnionych okolicznościach i już nigdy się z nikim nie zwiąże; z siostrą Izą, która w wieku 66 lat zażywa truciznę i zabija się, co będzie prześladować Olgę już do końca życia.

 

Boznańska maluje powoli. „Jedno dotknięcie płótna metalową skuwką na jakieś dziesięć minut” (zeznanie artystki plastyk Urszuli Kołaczkowskiej). Portrety – jak złośliwie stwierdza świadek Stryjeńska – Olga robi „wprost latami”. „Model się zestarzał, wyłysiał, ożenił, okocił, schudł, ona jeszcze odnajdywała nowe finezje kolorystyczne, musiał pozować, chciał czy nie chciał, chyba, że umarł”. [s. 108]

 

Olga Boznańska, której prace wiszą w najważniejszych Muzeach w Polsce, daje się poznać w książce Angeliki Kuźniak, jako osoba z krwi i kości. Czasem ze swoimi nietypowymi zachowaniami, nawet ekstrawagancjami. Wcześniej obiekt naukowych rozpraw, teraz jawi się bliska. Przez tę „wizytę” w jej pracowni zyskujemy całkiem nową perspektywę na sztukę Boznańskiej, na jej psychologiczne malarstwo, niezwykłą wrażliwość na barwę, subtelność faktury. Myślę, że książka spodoba się zarówno tym, którzy dopiero zapoznają się z twórczością Olgi Boznańskiej, a tym, którym nie jest ona obca, otworzy oczy na zupełnie inne aspekty życia i sztuki „największej polskiej impresjonistki”. Wisienką na torcie niech będzie piękne wydanie książki, z licznymi archiwalnymi fotografiami, reprodukcjami obrazów i zgrabnym kalendarium życia malarki.