Krakowskim szlakiem Jana Matejki – „Hołd pruski”

Czy na obrazach historycznych Jana Matejki zobaczymy tylko “wielką” historię Polski? Może dojrzymy również ślady jego historii rodzinnej?

Sukiennice i „Hołd pruski” Jana Matejki

Ogromny obraz o wymiarach 388 × 785 cm, namalowany w latach 1879-1882 przedstawia wydarzenie, które odbyło się w Krakowie, dnia 10 kwietnia 1525 roku. Na Rynku Głównym znajdziemy nawet odpowiednią tablicę, upamiętniającą dokładne miejsce hołdu, czyli uroczystości potwierdzającej zwierzchnictwo Polski nad nowo powstałym księstwem.

Jan Matejko w swoich obrazach przedstawiał nie tylko historyczne wydarzenia, ale także swój sposób patrzenia na nie.

Kto na tym obrazie trzyma berło? Król trzyma na kolanach Pismo Święte, ubrany jest w szaty koronacyjne, takie same, w jakich był namaszczony przez biskupa. Zgodnie z romantycznym ideałem jest bardziej instytucją moralną i duchową. Jest tutaj bardziej posłannikiem Boga niż ludzkim władcą. Na niebie możemy nawet znaleźć gołębicę symbolizującą Ducha Świętego. Na obrazie atrybutami króla są korona, pierścień i tron. Papież też takie miał. Gdzie pozostałe atrybuty władzy? Berło i jabłko? Jabłka nie znalazłam, a berło trzyma królowa Bona. Żeby było ciekawiej, królowa ma twarz małżonki artysty – Teodory.

Jan Matejko (1838-1893) „Hołd pruski”, lata 1879-1882, źródło: Muzeum Narodowe w Krakowie

To nie wszystkie wątki związane z berłem. Przypomnę, co wydarzyło się w roku 1878, czyli trochę więcej niż rok przed rozpoczęciem pracy nad obrazem. W październiku 1878 roku, na fali zachwytów nad obrazem “Bitwy pod Grunwaldem”, władze miasta Krakowa wyjątkowo uhonorowały Jana Matejkę. Były to całodniowe uroczystości w kilku miejscach Krakowa wraz z wręczeniem poświęconego w katedrze berła jako znaku panowania w sztuce. Niestety organizatorzy wydarzenia nie zaprosili na nie Teodory, małżonki artysty. Ta zdenerwowała się do tego stopnia, że Jan Matejko, aby ją uspokoić, oddał berło już kolejnego dnia. Po pewnym czasie berło wróciło do artysty, by ten mógł je znów oddać miastu, gdy nie posłuchano go w sprawie budowy teatru w miejsce starego kościoła.

Czy berło w ręku królowej Bony na obrazie Hołdu Pruskiego było w zamyśle artysty zwróceniem uwagi na duchową i moralną misję króla? Może jednak było pokłonem w kierunku małżonki niezadowolonej po wręczeniu Matejce takiego samego symbolu? Tego się nie dowiemy, jednak miło jest porozważać takie smaczki, oglądając piękny obraz wiszący w krakowskich Sukiennicach.