Od autora odrzuconego projektu kurtyny, przez „obiecującego dziwaka” do tego, który zmienia teatr.

Teatr im. Juliusza Słowackiego.

Stanisław Wyspiański i jego powiązania z teatrem.
Jakie były etapy tej relacji?

W momencie powstawania Teatru Miejskiego (dzisiaj znany jako im. Juliusza Słowackiego), rozpisano konkurs na projekt kurtyny. Zgłoszeń było niewiele, a wśród nich projekty autorstwa Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego. W tym czasie (w 1892 roku) byli młodymi chłopakami studiującymi w Paryżu. Wcześniej ulubieni uczniowie Jana Matejki, którzy pomagali mu przy pracach renowacyjnych w kościele Mariackim. Jednak projekty nie zachwyciły komisji, a nazwiska autorów były mało znane. Było to zdecydowanie za mało, aby któryś z projektów wybrano na kurtynę nowo powstającego teatru miejskiego.

W ostatnich latach XIX wieku Stanisław Wyspiański wystawił w teatrze krakowskim dwie swoje sztuki. Była to Warszawianka (26 listopada 1898) i Lelewel (20 maja 1899). Nie był ani reżyserem teatralnym, ani nie panował nad całością inscenizacji. Mimo tego nie był także autorem, który oddawał tekst i zapominał o swoim dziele. Projektował dekoracje, szczegóły scenografii i obrazy. Samodzielnie wykonał np. biust Napoleona wykorzystywany w Warszawiance. Brał również udział w próbach. Te pierwsze sztuki przeszły przez deski krakowskiego teatru bez większego echa. Dlatego zaangażowanie Wyspiańskiego w wystawiane sztuki było traktowane jak zachowanie „obiecującego dziwaka”.

Wszystko zmieniła prapremiera Wesela. Ogromny sukces pozwolił Stanisławowi Wyspiańskiemu na realizowanie coraz śmielszych pomysłów. Do kolejnych sztuk m.in. zamówił z Wiednia mosiężną zbroję czy wykonano wg jego projektów całą garderobę.
Stanisław Wyspiański i teatr to nie tylko Wesele. To nowe spojrzenie, to kompozycja przestrzeni, to wykorzystanie muzyki jako części fabuły. To właśnie Wyspiański był w Polsce jednym z prekursorów patrzenia na spektakl teatralny przez wszystkie dostępne środki wyrazu. Był częścią europejskiej reformy teatralnej na przełomie XIX i XX wieku.