Krakowskim szlakiem: Dawny Most Podgórski

Kraków posiadał niegdyś most Karola, nazwany tak na cześć arcyksięcia Karola Habsburga. Most ten zapewniał przeprawę przez Wisłę od strony krakowskiego Kazimierza na tereny obecnej dzielnicy Podgórze. Wybudowany w 1802 roku most miał drewnianą konstrukcję wspartą na murowanych przyczółkach. Nie przetrwał długo, bowiem już w sierpniu 1813 roku zniosła go powódź, która nawiedziła Kraków. Odtąd przez dekady na drugą stronę rzeki przeprawiano się mostem pontonowym. Dopiero w latach 40. XIX wieku podjęto decyzję o budowie stałego mostu na Wiśle, ale burzliwe wydarzenia polityczne tamtych lat skutecznie opóźniały prace. Most noszący pierwotnie imię cesarza Franciszka Józefa, zwany potocznie Podgórskim, oddany został do użytku pod koniec grudnia 1850 roku.

Zaprojektowany przez inżyniera Tomasza Kutschera most posiadał pięć drewnianych przęseł wykonanych z giętego drewna modrzewiowego, obitych po bokach ołowianą blachą i pokrytych żywicą. Każdy z siedmiu łuków drewnianej konstrukcji mostu składał się z pięciu giętych belek, a skrajne łuki był oszalowane od zewnątrz deskami modrzewiowymi. W nurcie rzeki postawiono cztery kamienne filary. Kamień ciosowy do budowy pozyskano z Dobczyc, a drzewo modrzewiowe sprowadzono m.in. z okolic Sandomierza. […] Przy pracach budowlanych używano specjalnie w tym celu sprowadzonej z Gliwic maszyny parowej z pompą. Połączenie Krakowa z Podgórzem nie tylko ułatwiło przeprawę przez Wisłę, ale przyczyniło się do rozwoju Podgórza, oddzielnego niegdyś miasta, które do Krakowa przyłączone zostało w 1915 roku. Po dekadach eksploatacji, ze względu na zły stan techniczny Most Podgórski został wyłączony z ruchu w roku 1925. Doraźny remont umożliwił rok później ponowne otwarcie przeprawy, tym razem płatnej. Po oddaniu do użytku w roku 1933 pobliskiego Mostu Piłsudskiego przystąpiono do stopniowej rozbiórki Mostu Podgórskiego zakończonej ostatecznie w roku 1936. Jedynym śladem po dawnej przeprawie przez Wisłę istniejącej w tym miejscu od połowy XIX wieku pozostały murowane przyczółki.

Dawny Most Podgórski zachował się natomiast w kompozycjach malarzy tworzących na przełomie XIX i XX stulecia. Wojciech Weiss (1875-1950) mieszkając pod koniec XIX wieku w Podgórzu, w swoich wczesnych obrazach przedstawiał sceny rodzajowe z życia mieszkańców obu brzegów Wisły, a most bardzo często stanowił tło dla tych kompozycji. Most malował również Artur Markowicz (1872-1934), artysta urodzony w Podgórzu, student klasy Jana Matejki w Szkole Sztuk Pięknych, związany z Krakowem i żydowską dzielnicą Kazimierz. Pejzaż z zakolem Wisły i mostem wyszedł także spod pędzla Sotera Jaxy-Małachowskiego (1867-1952), autora wielu widoków miejskich. Dawny Most Podgórski zachował się w kadrach obrazów malarzy Kazimierza Olpińskiego (1875-1936) i Jana Hoplińskiego (1887-1974). Dzisiaj prace te, oprócz walorów artystycznych posiadają duże znaczenie dla ikonografii dawnego Krakowa.

W 2010 roku w miejscu dawnego Mostu Podgórskiego powstała kładka pieszo-rowerowa, do której budowy wykorzystano murowane przyczółki znajdujące się na bulwarach po obu brzegach rzeki. Kładka, rozciągająca się łagodnym stalowym łukiem ponad nurtem Wisły, otrzymała nazwę ojca Bernatka (zakonnika klasztoru bonifratrów i inicjatora rozbudowy pobliskiego szpitala Bonifratrów na początku XX w.), choć niektórzy proponowali nazwę kładka Karola, aby upamiętnić pierwszy stały most zbudowany w tym miejscu. W ciągu zaledwie kilku lat nowa przeprawa przez Wisłę, określana potocznie jako kładka Bernatka, wrosła na stałe w pejzaż Krakowa jako miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców i turystów, jak również jako galeria plenerowa balansujących rzeźb Jerzego Kędziory. 

Źródła:

1. Michał Rożek, Mosty Krakowa, Kraków 2002
2. Brzoskwinia, B. Krzaczyńska, Mosty wiślane /w:/ Mosty Krakowa do 1945 r. Katalog wystawy Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, Kraków 2002
3. Andrzej Soboń, Cztery mosty. Ilustrowana historia krakowskich mostów przez Wisłę