„Van Eyck. Zbliżenia”

Seria „Zbliżenia” stale poszerza się o nowe nazwiska – nie tak dawno opisywaliśmy album z pracami Jacka Malczewskiego. Tym razem przenosimy się w czasie do XV-wiecznych Niderlandów by przyjrzeć się z bliska twórczości Jana van Eycka. Zanim jednak przejdziemy do malarstwa autorzy przedstawiają krótką biografię artysty, która pomoże usytuować w czasie jego malarstwo. Biografia jest krótka, bo o samym życiu malarza nie wiadomo zbyt wiele, nawet jego dokładne pochodzenie i data narodzin nie są znane.

 

Źródła z XVI wieku podają, że Jan pochodził z Maaseik, miasta w dzisiejszej belgijskiej prowincji Limburg. Analiza językowa inskrypcji na jednym z przypisywanych mu rysunków oraz jego motto, „Als ich can” (Tak, jak potrafię), istotnie wskazuje ten właśnie region. Wiemy, że francuski malarz nadworny Jan Malouel oraz jego nepoci, bracia Limburg, pochodzili z tego samego regionu. Ich twórczość daje nam pewien obraz tradycji, w której kształcili się van Eyckowie. [s. 9]

W pierwszej części albumu autorzy prezentują nam znane i o potwierdzonej autentyczności prace Jana van Eycka, a jest ich 23. Każda praca jest dokładnie opisana danymi technicznymi oraz miejscem przechowywania, a także zawiera kilka akapitów opisów dotyczącego pochodzenia i ikonografii. Polecamy szczególną uwagę zwrócić na wymiary tych niezwykle precyzyjnych obrazów, których oryginały bywają nie są wiele większe niż reprodukcje zawarte w albumie!

 

Inskrypcja na ramie [„Tryptyku Drezdeńskiego”] potwierdzająca autorstwo Jana van Eycka (jak przypuszczano w XIX wieku) została odkryta w 1959 roku pod warstwą przemalowania. Jednak data dzieła, 1437 rok, jest późniejsza, niż wskazywały wcześniejsze analizy stylistyczne. Pociągnęło to za sobą poważne konsekwencje, zmieniając naszą wizję chronologii twórczości Jana van Eycka. Badacze jak dotąd nie osiągnęli w tej kwestii porozumienia. [s. 36]

Po ogólnym zapoznaniu się z dziełami malarza, przechodzimy do części najbardziej zachwycającej – zbliżeń. Autorzy najpierw w krótkiej analizie zapoznają nas z techniką malarską van Eycka (był jednym z pionierów malarstwa olejnego!), a następnie pozostawiają nas z fragmentami jego dzieł podzielonymi na kategorie takie jak: Sacrum, Człowiek, Natura, Architektura, Życie codzienne i Faktury. To tutaj dzieje się magia i dzięki wysokiej jakości reprodukcjom możemy dostrzec pojedyncze pociągnięcia pędzla tworzące rzęsy Ewy z „Ołtarza Gandawskiego” lub zadrapania w mokrej farbie oddające realizm i przestrzenność traw na dalszym planie „Adoracji Baranka Mistycznego”. Zbliżeniom towarzyszą krótkie notki, czasem dotyczące tła historycznego lub kulturowego (ciekawy aspekt), a często opisujące tylko to, co widać na zdjęciach, co w naszym odczuciu jest raczej zbędne.

 

Wyobrażenie Baranka Bożego na płytach posadzkowych w scenie z muzykującymi aniołami nawiązuje w czytelny sposób do środkowej tablicy ołtarza ze sceną adoracji, jak też do bocznego skrzydła z przedstawieniem Jana Chrzciciela. Tego rodzaju płyty posadzkowe sprowadzano do Niderlandów z hiszpańskiej Walencji. [s. 176]

Album „Van Eyck. Zbliżenia” polecamy bezsprzecznie! Jeśli tak jak my, możecie w zachwycie przez kilka minut wpatrywać się we fragment malowanej przez wybitnego malarza tkaniny, w której widoczne są pojedyncze złote nitki, a faktura wydaje się być niemal namacalna, to wierzymy że to wydawnictwo będziecie mogli przeglądać bez końca i są małe szanse, że się wam znudzi. Pozostaje tylko zaplanować podróż do Londynu, Paryża, Waszyngtonu, żeby obejrzeć te arcydzieła na żywo!