Legalny wywóz dzieł sztuki

Jakie obiekty sztuki można legalnie wywieźć poza granice naszego kraju, a które wymagają dodatkowych zezwoleń? Temat może wydawać się prosty, ale bez odpowiedniej wiedzy i minimalnego przygotowania może nam nastręczyć wielu problemów.

Warunki legalnego wywozu

Obecne przepisy dotyczące wywozu zabytków za granicę reguluje Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 roku i jej nowelizacje oraz Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2011 roku. Według ich treści zabytki ruchome dzieli się na trzy kategorie: zabytki nie objęte zakazem wywozu, wymagające pozwolenia na wywóz oraz objęte zakazem wywozu. Dokumenty te określają przede wszystkim przedziały wieku i wartości danego zabytku, dla którego wymagane jest pozwolenie na wywóz. Załóżmy zatem, że dysponujemy olejną pracą autorstwa Jacka Malczewskiego o wartości 100 tysięcy złotych. Według tekstu Ustawy prace malarskie w technice olejnej, których wiek przekracza 50 lat, a wartość jest wyższa niż 40 tysięcy złotych wymagają specjalnego zezwolenia na wywóz wystawianego przez Ministerstwo Kultury (należy pamiętać, że różne kategorie zabytków mają różne progi wieku i wartości – zobacz pełną listę). Nasza praca spełnia oba te warunki, więc musimy złożyć odpowiednie podanie i uzyskać zgodę na jej wywóz.

Wymagane dokumenty

Jeśli w naszym posiadaniu jest olejny obraz Zdzisława Beksińskiego z lat 90. o tej samej wartości rynkowej 100 tysięcy złotych – zezwolenia ministerialnego nie potrzebujemy, gdyż dzieło spełnia tylko kryterium wartości z dwóch wymaganych. W takiej sytuacji podczas przekraczania granicy z naszym dziełem sztuki musimy mieć dokument poświadczający zarówno o jego wartości, czasie powstania oraz pozwalający na jego zidentyfikowanie. Dokumentem takim może być wycena wykonana przez wyspecjalizowaną instytucję lub podmiot gospodarczy, faktura zakupu, potwierdzenie wwozu zabytku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ubezpieczenie przewozu zabytku. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że „wartość” w dokumencie wyceny jest definiowana jako ostateczna kwota należna zbywcy. Jeśli wylicytowaliśmy w domu aukcyjnym obraz olejny za kwotę 35 tysięcy złotych i chcemy go przewieźć poza granice kraju, to do jego wartości należy doliczyć opłaty aukcyjne (ok. 18%), które powinny być wyszczególnione na fakturze zakupu, a wtedy nasz obraz może nie mieścić się już w granicach legalnego wywozu bez pozwolenia.

Falsyfikat na granicy

Funkcjonariusz służby celnej w 2013 roku znalazł w paczce nadanej do Stanów Zjednoczonych obraz sygnowany „M. Gierymski” bez załączonych dokumentów wywozowych. Praca została zatrzymana i poddana weryfikacji przez biegłego w zakresie malarstwa. Opinia eksperta potwierdziła, że obraz jest świadomie postarzonym falsyfikatem, a nie zabytkiem. Służba Celna sprawę przekazała Policji, która prowadzić miała dalsze postępowanie. W latach 2008-2014 zatrzymano podczas próby wywozu na granicę ponad 40 falsyfikatów. Najczęściej powtarzające się nazwiska wśród podróbek to Juliusz Kossak, Tadeusz Makowski, Józef Chełmoński, a z twórców światowych Pablo Picasso, Marc Chagall i Edgar Degas.